Warszawa, dnia 08 maja 2014 r.

Do końca terminu zebrania ilości próbek od osób wytypowanych w ramach projektów pozostał niecały rok. Kierownicy i ich zespoły są w trakcie zbierania zaplanowanej liczby próbek krwi od osób badanych i przeprowadzania testów ślinowych. Wszystko prowadzone jest pod nadzorem Komitetu Sterującego, aby zebrane w efekcie dane pozwoliły na osiągnięcie celu, jaki został postawiony przed realizatorami Projektu „Zapobieganie zakażeniom HCV”: stworzenia podstaw do zaplanowania długofalowej strategii przeciwdziałania zakażeniom HCV i zwalczania wzw C w Polsce! Zebrane dane przyczynią się do opracowania i przeprowadzenia programu edukacyjnego dla wszystkich Polaków, aby uświadomić jak istotnym problemem są zakażenia HCV i co najważniejszej: jakie są zasady zapobiegania tym zakażeniom, na które może być narażony każdy z nas.

Posiedzenie rozpoczął dr hab. Rafał Gierczyński – prof. NIZP-PZH, od powitania uczestników posiedzenia Komitetu Sterującego. Następnie Prof. dr hab. n. med. Andrzej Zieliński – Przewodniczący Komitetu Sterującego, zaprosił Kierowników poszczególnych Projektów do prezentacji stopnia realizacji zdań w ramach tych projektów w I kwartale 2014 oraz przedstawienia założeń na kolejny kwartał 2014 r.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski z dotychczas zebranych danych:

Projekt 1

Podstawowym celem Projektu 1 jest usprawnienie diagnostyki zakażenia wirusem HCV na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej i w efekcie końcowym zmniejszenie odsetka osób zakażonych wirusem HCV, którzy nie zostali dotąd zdiagnozowani. W ramach Projektu zaplanowano objęcie badaniem ok. 23 tysięcy pacjentów zadeklarowanych do losowo wybranych placówek POZ na terenie 10 województw w kraju.

Dotychczasowa aktywność zespołu odpowiedzialnego za realizację Projektu, a przede wszystkim zaangażowanie realizatorów Projektu zapewniło wysoką efektywność zaplanowanych działań. Do końca I kwartału 2014 r. stan zaawansowania merytorycznego Projektu oszacowano na 67%. W I kwartale kontynuowano szkolenia personelu medycznego zaangażowanego w realizację Projektu. Do końca marca przeprowadzono 50 szkoleń, w ramach których przeszkolono 433 osoby, w tym 280 osób z jednostek POZ realizujących Projekt. We wskazanym okresie kontynuowano również rekrutację pacjentów i wykonywanie badań laboratoryjnych. Dotychczas nawiązano kontakt z ponad 17.000 pacjentów. Odsetek odmów do udziału w badaniu był niewielki i wyniósł ok. 13%. Od 15.121 zrekrutowanych pacjentów pobrano próbkę krwi oraz uzyskano uzupełnioną ankietę dotyczącą czynników ryzyka zakażenia HCV. Spośród przebadanych pacjentów, u 158 stwierdzono obecność przeciwciał anty-HCV (1,04%), z czego obecność wirusa HCV-RNA potwierdzono u 67 osób (0,42%). Badaniem objęto również osoby z otoczenia domowego pacjentów z dodatnimi wynikami badań. Do badania włączono 87 domowników, u żadnego z nich nie wykryto przeciwciał anty-HCV.

Większość osób, u których potwierdzono obecność wirusa HCV-RNA zostało skierowanych pod opiekę specjalisty (94%). W I kwartale kontynuowano również wpisywanie i weryfikację danych z ankiet uzupełnianych przez pacjentów. Dotychczas wpisano 11.000 ankiet. Do końca marca bieżącego roku przeprowadzono ogółem 21 wizyt monitorujących. Z wizyt wynika, że odbiór Projektu jest bardzo pozytywny zarówno wśród personelu, jak i pacjentów, duże zainteresowanie poddaniem się badaniu obserwowano wśród kobiet oraz osób w grupie wieku 45-64, poziom wiedzy pacjentów w zakresie zakażenia HCV i czynników ryzyka oceniono jako niski, a co najważniejsze wszystkie jednostki wyrażają chęć kontynuowania współpracy z NIZP PZH w zakresie przyszłych projektów nad epidemiologią chorób zakaźnych.

W kolejnym okresie planowane jest kontynuowanie powyższych działań oraz rozpoczęcie analizowania zebranych dotychczas danych.

Projekt 2

Na początku pierwszego kwartału 2014 r. dokończono opracowanie wyników badań pilotażowych przeprowadzonych na przełomie III i IV kwartału 2013. W ramach pilotażu zrealizowanych zostało 100 badań: 30 w Warszawie i 70 w Krakowie. Badanie wykonało 10 doświadczonych ankieterów. Doświadczenia zdobyte w trakcie pilotażu pokazały, że:

• rekrutacja badanych metodą kuli śniegowej przebiegała bez zakłóceń, chociaż uzyskiwanie kontaktów przychodziło z dużą trudnością – użytkownicy narkotyków coraz bardziej obawiają się inwigilacji;
• najbardziej owocna okazała się strategia pośrednictwa respondenta w doprowadzeniu do spotkania z nominowanym;
• respondenci bez większych problemów przystępowali do badania – odnotowano tylko 5 bezpośrednich odmów – żadna nie wynikała z obawy przed ujawnieniem;
• nie zrealizowano badań z 7 respondentami, którzy mimo wstępnego wyrażania zgody unikali później spotkania;
• najdłuższy „łańcuch nominacji” liczył 7 elementów, średnia długość łańcucha wynosiła 3-4 elementy;
• badanie testem ślinowym nie sprawiało kłopotów realizacyjnych i zyskało akceptację badanych – żaden z potencjalnych respondentów nie odmówił poddania się badaniu;
• pobranie materiału biologicznego nie sprawiało badanym żadnych kłopotów, nie było przypadku wadliwego pobrania, wszystkie testy dały ważny wynik;

 
Badania pilotażowe odsłoniły następujące słabe strony narzędzi badawczych:

• test wiedzy o zakażeniach HCV okazał się zbyt nużący dla respondentów – rekomendowano jego skrócenie;
• najwięcej problemów realizacyjnych stwarzał blok pytań o wzór używania substancji, gdzie reguły przejścia przy pytaniach powiązanych okazały się niejasne;
• pojawiały się trudności interpretacyjne w przypadku niektórych pytań;
• instrukcja w kwestii budowania identyfikatora nie była dość wyeksponowana, co skutkowało błędami w konstrukcji identyfikatora;
• wątpliwości budziła definicja badanej populacji.

Na podstawie doświadczeń pilotażu poprawiono kwestionariusze, a w szczególności zmodyfikowano blok pytań o wzór używania substancji, dopracowano reguły przejścia przy pytaniach powiązanych, skrócono test wiedzy o HCV z 53 do 40 pozycji. Ponadto rozbudowano instrukcję dla ankieterów eksponując i uszczegółowiając opis zasad nadawania identyfikatora, doprecyzowując definicję badanej populacji oraz dodając komentarze do wybranych pytań kwestionariuszy.

W połowie I kwartału 2014 zakończono przygotowania do realizacji badania zasadniczego. Zwiększono liczbę lokalizacji przewidzianych do badan z 12 do 15 oraz dokonano podziału próby na lokalizacje. W drodze konkursu dokonano rekrutacji ankieterów oraz koordynatorów lokalnych. Przeprowadzono szkolenia ankieterów i koordynatorów lokalnych, przekazano ankieterom materiały badawcze oraz dokonano podziału prób lokalnych. Rozpoczęto realizację badań we wszystkich lokalizacjach – na dzień 31 marca 2014 zrealizowanych zostało 331 badań (26,7% założonej próby liczącej 1240 osób). Obecnie badania są na ukończeniu, stan realizacji na dzień 5 maja 2014 r. osiągnął wskaźnik 1053 wykonanych badań, co stanowi 85% założonej próby.

Projekt 3

Pilotażowy Program badania kobiet w ciąży w kierunku zakażeń HCV
Celem projektu jest usprawnienie profilaktyki wertykalnej transmisji zakażeń HCV (przeniesienia zakażenia z matki na dziecko) oraz profilaktyki niekorzystnych następstw klinicznych zakażeń HCV u dzieci wertykalnie zakażonych HCV. Odbywać się to będzie m.in. poprzez wzrost wiedzy lekarzy ginekologów-położników, lekarzy rodzinnych, pielęgniarek i położnych na temat zapobiegania wertykalnej transmisji HCV oraz postępowania z dzieckiem matki zakażonej.

W ramach Projektu przeprowadzono szkolenia w 5 województwach: mazowieckiem, lubelskim, małopolskim, świętokrzyskim i kujawsko–pomorskim. W szkoleniach wzięło udział 608 uczestników.

Również, w ramach Projektu zaplanowano objęcie badaniem diagnostycznym w kierunku zakażeń HCV oraz badaniem za pomocą kwestionariusza ok. 8 tysięcy pacjentek w ciąży. W tym celu nawiązano współpracę z podmiotami wykonującymi działalność leczniczą w w/w województwach. Dotychczas przebadano 1994 kobiety. Każda pacjentka zaproszona do udziału w badaniu otrzymała ulotkę informacyjną na temat wirusa HCV oraz została poinformowana o drogach zakażenia HCV, ze zwróceniem szczególnej uwagi na możliwość transmisji zakażenia z matki na dziecko, wpływie zakażenia na zdrowie płodu, bezpieczeństwie karmienia piersią przez matkę zakażoną HCV, jak również o zaletach wczesnego rozpoznania i profilaktyce zakażeń HCV. Spośród przebadanych pacjentek obecność przeciwciał anty-HCV stwierdzono u 16, tj. 0.85%, w tym obecność wirusa HCV-RNA potwierdzono u 7 ciężarnych, tj. 0.37%. Wszystkie pacjentki, u których wykryto obecność przeciwciał anty-HCV, zostały skierowane do lekarzy chorób zakaźnych.

Dotychczasowe wnioski:

1. Odbiór i wykonawstwo Projektu są, jak dotąd, najlepsze w woj. Kujawsko-Pomorskim;
2. Częstość występowania przeciwciał anty-HCV i kwasu nukleinowego HCV RNA u kobiet ciężarnych nie odbiega od tych wartości w dorosłej populacji Polski.

W kolejnym okresie planowane jest kontynuowanie powyższych działań oraz rozpoczęcie analizy zebranych dotychczas danych.

Projekt 4

Aktualne zaawansowanie pracy nad projektem 4 jest zgodne z założeniami. W chwili obecnej na ukończeniu jest zbieranie ankiet i kart obserwacji, prowadzonych w placówkach opieki medycznej w województwach lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim. Równocześnie po rozstrzygnięciu konkursu na podmiot analizujący dane z ankiet rozpocznie się ich wprowadzanie do systemu informatycznego. Trwają prace nad pierwszą publikacją, mającą charakter poglądowy.

W ramach przygotowań do prac eksperymentalnych z zastosowaniem znaczników identyfikujących materiał biologiczny, którego celem jest prześledzenie możliwego zasięgu skażenia krwią gabinetów zabiegowych i ich wyposażenia, dokonano analizy możliwości technicznych przeprowadzenia takich badań w wybranych placówkach medycznych i opracowano zasady wyboru podmiotu realizującego. To zadanie zostało zaplanowane na III i IV kwartał 2014. Oprócz wykorzystania wyników badania eksperymentalnego do oceny poprawności działań służących profilaktyce transmisji zakażeń, posłużą one również demonstracji zagrożeń w ramach filmu edukacyjnego. Przygotowano opis przedmiotu zamówienia do Regulaminu Konkursu na opracowanie scenariuszy edukacyjnych materiałów filmowych dla Programu Zapobieganie zakażeniom HCV. Realizacja filmu zaplanowana na IV kwartał 2014r. Dzięki oszczędnościom budżetowym w ramach projektu zaplanowano możliwość wprowadzenia dodatkowych działań ściśle związanych z tematyką projektu. W związku z wynikami wstępnej analizy ankiet zaproponowano jako grupę docelową stomatologów w poszczególnych województwach.

Projekt 5

Edukacja pracowników wybranych zawodów zwiększonego ryzyka transmisji zakażeń krwiopochodnych i ogółu społeczeństwa w zakresie prewencji (HCV, HBV, HIV)

We wrześniu 2014 r., w 11 województwach na terenie kraju, rozpoczną się szkolenia w zakresie profilaktyki zakażeń krwiopochodnych (HCV, HBV, HIV) dla pracowników sektora ochrony zdrowia i dla pracowników sektora usług pozamedycznych: pracowników gabinetów kosmetycznych, pracowników salonów fryzjerskich i pracowników salonów tatuażu.

 Na przełomie 2013 i 2014 r., wśród pracowników sektora usług pozamedycznych, wykonujących zabiegi z naruszeniem ciągłości tkanek, przeprowadzono wywiady, mające na celu ocenę stanu wiedzy z zakresu zakażeń krwiopochodnych i sposobów ich zapobiegania.

Badanie zostało zrealizowane dzięki pomocy Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz zaangażowaniu pracowników WSSE/PSSE na terenie całego kraju. W okresie od listopada 2013 r. do marca 2014 r. przeprowadzono 1600 wywiadów, w tym: 800 wywiadów w gabinetach kosmetycznych, 480 wywiadów w salonach tatuażu i 320 w salonach fryzjerskich. Wyniki badania będą przedstawione w II kwartale 2014 r.

Kontakt:
Monika Wróbel
e-mail: mwrobel@pzh.gov.pl
Tel. (22) 54 21 288
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH
ul. Chocimska 24
00-791 Warszawa