1. Raport na temat procedur niosących  ryzyko transmisji zakażeń krwiopochodnych

Pierwszym etapem procesu badawczego dotyczącego jakościowej oceny ryzyka zakażeń HCV było stworzenie teoretycznych podwalin dla przygotowania narzędzi badawczych. Raport zawiera analizę sytuacji epidemiologicznej oraz czynników ryzyka transmisji zakażeń HCV w placówkach opieki medycznej na podstawie:
 

• dostępnych danych z raportów Narodowego Instytutu Zdrowia – Państwowego Zakładu Higieny,
   
• danych z kontroli stanu sanitarnego placówek ochrony zdrowia pochodzących z Państwowej

Inspekcji Sanitarnej w Lublinie, Kielcach i Rzeszowie, na podstawie których dokonano oceny sytuacji w województwach lubelskim, świętokrzyskim i podkarpackim, gdzie prowadzona będzie praktyczna część projektu,
 

• danych z badań prowadzonych na terenie Polski zawartych w publikacjach autorów polskich,
• analizy przypadków zakażeń nozokomialnych HCV dostępnych w literaturze światowej
  Spis treści opracowanego raportu przedstawia się następująco:

I. Wstęp        
II. Występowanie zakażeń HCV w populacji globalnej i polskiej   
III. Metodologia przeglądu literatury      
IV. Krytyczne punkty kontrolne      
V. Omówienie ryzyka transmisji w poszczególnych typach placówek medycznych 
 V.1. Transmisja HCV w oddziałach zachowawczych    
 V.2. Transmisja w czasie badania endoskopowego    
 V.3. Transmisja HCV w gabinecie stomatologicznym    
 V.4. Transmisja HCV w oddziałach zabiegowych    
 V.5. Transmisja zakażenia HCV w ośrodkach hemodializ    
VI. Ocena danych pochodzących z placówek polskich i zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej
VII. Wnioski      
VIII. Piśmiennictwo (142 pozycje)

Przeprowadzona analiza literaturowa wykazała, że mimo dostępnych licznych danych na temat czynników ryzyka jatrogennych zakażeń HCV, utarte w środowisku medycznym schematy i poglądy na ten temat mogą przyczyniać się do niewłaściwej interpretacji rzeczywistego ryzyka transmisji wirusa - np. zakażenia podczas badania endoskopowego w wielu przypadkach  nie są związane z przebiegiem samego zabiegu z użyciem zanieczyszczonego endoskopu, lecz z niewłaściwym stosowaniem procedur przy podawaniu wielodawkowych preparatów do znieczulenia. Powyższy raport w kilku miejscach ukazuje problematykę ryzyka zakażenia HCV w sposób mogący budzić zaskoczenie u osób wykonujących zawody medyczne.

2. Narzędzia badawcze

Analiza literaturowa była podstawą do przygotowania narzędzi badawczych:

• Ankiet podstawowych, które zostaną przeprowadzone w placówkach ochrony zdrowia: w szpitalach, poradniach/przychodniach i gabinetach dentystycznych;
• karty obserwacji – służącej do rejestrowania obserwowanych zjawisk dotyczących:
  • wyposażenia oddziału, gabinetu lekarskiego i stomatologicznego w sprzęt i środki ochronne zmniejszające lub znoszące ryzyko transmisji zakażeń krwiopochodnych,
  • pracy personelu pielęgniarskiego, przestrzegania procedur związanych z czynnościami zawodowymi, jak pobrania krwi, podawanie leków, a więc czynności, które niosą największe ryzyko zakażenia HCV zarówno pacjenta, jak i pracownika ochrony zdrowia,
  • wizualnej oceny sprzętu endoskopowego, unitów stomatologicznych, narzędzi chirurgicznych, ginekologicznych i zasad postępowania z nim przez pracowników odpowiedzialnych za dekontaminację oraz użytkowanie w czasie procesu diagnostyczno-terapeutycznego;
• ankiety dla zespołów kontroli zakażeń szpitalnych.
  W ankiecie dla szpitali zostały uwzględnione wszystkie punkty krytyczne związane ze zwiększonym ryzykiem transmisji zakażenia HCV we wszystkich kierunkach (pacjent-pacjent, personel-pacjent, pacjent-personel). Wśród rutynowych pytań zawartych w ankietach oceniających przestrzeganie procedur ochronnych szczególną uwagę zwrócono na:
• Stosowanie rękawiczek i ich zmianę po każdym zabiegu u pacjenta i potencjalnym kontakcie z materiałem zakaźnym.
• Kontakt z wszelkimi jednorazowymi elementami zestawów do przetoczeń leków i preparatów diagnostycznych oraz sposób wymiany tych elementów.
• Korzystanie z preparatów wielodawkowych i stosowanie wspólnych strzykawek dla różnych pacjentów nawet przy założeniu zakładającym że procedura postępowania wyklucza możliwość ich skażenia.
• Badania wstępne na obecność zakażenia HCV u pacjentów i personelu na wybranych oddziałach (czy są prowadzone).
• Stosowanie środków ochrony osobistej specyficznych dla każdej dziedziny medycyny (okulary ochronne, wzmacniane rękawice, fartuchy).
• Postępowanie z zanieczyszczonym sprzętem medycznym, zwłaszcza przez pomocniczy personel medyczny.
• Zgłaszanie wypadków i ekspozycji na materiał zakaźny.
• Procedury czyszczenia i sterylizacji sprzętu wielokrotnego użytku, w tym narzędzi diagnostycznych.
• Prowadzenie szkoleń dla personelu i obecność spisanych instrukcji postępowania.
  Pytania w ankietach dla poradni i gabinetów stomatologicznych dotyczą przestrzegania procedur bezpośrednio związanych z ryzykiem transmisji zakażenia HCV.

3. Dobór próby badawczej

Podmiotem badań w projekcie 4 są placówki ochrony zdrowia w trzech województwach: lubelskim, podkarpackim i świętokrzyskim. W szpitalach, poradniach/przychodniach i gabinetach zostanie przeprowadzonych w sumie 1580 ankiet popartych obserwacją.

Dokonano losowania próby badawczej metodą warstwowo - proporcjonalną, polegającą w pierwszej kolejności  na wyszczególnieniu w każdym województwie grup podmiotów ze względu na formę działalności, a następnie z każdej grupy wylosowano określoną liczbę jednostek wprost proporcjonalną do udziału tych jednostek w liczbie wszystkich placówek należących do danej warstwy odpowiednio dla każdego województwa.

Podział liczbowy ankiet w trzech województwach z wyszczególnieniem warstw przedstawia się następująco:

• Województwo lubelskie:
  • 21 ankiet podstawowych w szpitalach
  • 187 ankiet podstawowych w przychodniach/poradniach
  • 478 ankiet podstawowych w gabinetach dentystycznych
  • 21 ankiet dla zespołów kontroli zakażeń szpitalnych
• Województwo podkarpackie:
  • 18 ankiet podstawowych w szpitalach
  • 207 ankiet podstawowych w przychodniach/poradniach
  • 257 ankiet podstawowych w gabinetach dentystycznych
  • 18 ankiet dla zespołów kontroli zakażeń szpitalnych

• Województwo świętokrzyskie:
  • 12 ankiet podstawowych w szpitalach
  • 129 ankiet podstawowych w przychodniach/poradniach
  • 222 ankiet podstawowych w gabinetach dentystycznych
  • 12 ankiet dla zespołów kontroli zakażeń szpitalnych

4. Wybór ankieterów

Wykonawcy gwarantujący powodzenie realizacji badań środowiskowych w projekcie 4 zostaną wyłonieni wśród pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Z racji doświadczenia zawodowego dysponują oni odpowiednią wiedzą z obszaru: ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych, prowadzenia działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych, w tym także w zakresie przedsięwzięć oraz prac badawczych, dokonywaniu analiz i ocen epidemiologicznych.

W związku z powyższym Uniwersytet Medyczny w Lublinie oraz Lider Projektu Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny na mocy porozumienia zaprosili do udziału w realizacji badań środowiskowych Wojewódzkie Stacje Sanitarno - Epidemiologiczne: lubelską, podkarpacką i świętokrzyską.

Pracownicy PIS, którzy podejmą się realizacji badań zostaną przeszkoleni w zakresie posługiwania się narzędziami badawczymi.

5. Realizacja badań

Zbieranie materiału za pomocą narzędzi badawczych jest zaplanowane do końca czerwca 2014r. Dane z ankiet oraz kart obserwacji zostaną wprowadzone do bazy i poddane obróbce statystycznej. Na ich podstawie powstanie raport z badań, który posłuży do opracowania dokumentu „Narodowa Strategia Zapobiegania i Zwalczania Zakażeń HCV na lata 2015-2020”.